روش های گردآوری اطلاعات و تدوین پرسش‌نامه

در تعریف ابزار اندازه‌گیری می‌توان گفت: ابزار اندازه‌گیری، مقیاس‌ها و وسایلی هستند كه محقق به كمك آن‌ها قادر است اطلاعات مورد نیاز خود را گردآوری، پبت و كمی نماید (حافظ‌نیا، 1383، 144). در این تحقیق به‌منظور گردآوری داده‌های  مورد نیاز از روش میدانی استفاده شده است. روش‌های میدانی به روش‌هایی اطلاق می‌گردد كه محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است با مراجعه به افراد یا سازمان‌ها و غیره و نیز برقراری ارتباط مستقیم با آن‌ها اطلاعات مورد نیاز خود را جمع‌آوری نماید (حافظ‌نیا، 1383، 179). ابزار گردآوری اطلاعات در تحقیق حاضر پرسش‌نامه می‌باشد كه از پرسش‌نامه‌های مدیریت دانش و فرهنگ سازمانی استفاده شده است. پرسش‌نامه مجموعه‌ای از سؤالات كتبی و غالبا مبتنی برگزینه‌های مشخص كه پاسخ‌دهنده جواب‌های خود را برآن درج می‌كند (سكاران، 1388، 260). در این تحقیق به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه مورد استفاده قرارگرفته شده از تحقیقات میدانی و هم‌چنین به‌منظور گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات مربوطه، از منابع كتابخانه‌ای همانند كتاب، مقالات، همایش ها و هم‌چنین منابع اینترنتی استفاده شد.

در طراحی پرسش‌نامه تا حد امكان سعی شده پرسش‌نامه كوتاه بوده و قابل فهم باشد. در طراحی این پرسش‌نامه از طیف پنج گزینه‌ای لیكرت استفاده شده كه یكی از رایج‌ترین مقیاس‌های اندازه گیره‌گیری به‌شمار می‌رود. امتیاز‌بندی پرسش‌نامه به‌صورت زیر می‌باشد:

جدول(3-1)-  نحوه امتیازبندی در طیف لیكرت

3-7) روایی و پایایی

پیش از اطمینان نهایی به ابزارهای اندازه‌گیری و به‌كارگیری آن‌ها در مرحله اصلی جمع‌آوری داده‌ها، ضرورت دارد كه پژوهشگر از طریق علمی، اطمینان نسبی لازم را نسبت به‌روا بودن به‌كارگیری ابزار مورد نظر و معتبر بودن آن پیداكند.

3-7-1) اعتبار^[1](روایی)ابزار

مفهوم اعتبار به این پرسش پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه‌گیری نمی‌توان به‌دقت داده‌های حاصل از آن اطمینان داشت (سرمد، بازرگان و حجازی، 1386). روایی با این مساله سروكار دارد كه یك ابزار اندازه گیری تا چه حد چیزی را اندازه می‌گیرد كه ما فكر می‌كنیم. برای تعیین روایی از روش‌های مختلفی می‌توان استفاده كرد.

اعتبار انواع گوناگونی دارد كه عبارتند از:

1-  صوری (براساس قضاوت افراد آگاه و مطلع)

2-  محتوایی (توان سنجش میزان وجود اندازه صفت)

3-   ملاكی (اثربخشی یك ابزار در پیش‌بینی رفتار یك آزمودنی در یك موقعیت خاص)

4-  سازه‌ای (سنجشگر اجزای متغیر به تناسب سهم هر قسمت در كل ساختار متغیر) (خاكی، 1383، 244).

در این تحقیق برای تعیین روایی از روایی صوری استفاده كرده‌ایم. روایی صوری به این مطلب اشاره دارد كه سوال های آزمون تا چه حد در ظاهر شبیه به موضوعی هستند كه برای اندازه گیری آن تهیه شده اند (بیابان‌گرد،1387).

قابلیت اعتماد^[2] (پایایی) ابزار

قابلیت اعتماد یا پایایی یكی از ویژگی‌های فنی ابزار اندازه‌گیری است و با این امر سروكار دارد كه ابزار اندازه‌گیری در شرایط یكسان تا چه اندازه نتایج یكسانی به‌دست می‌دهد. دامنة ضریب قابلیت اعتماد از صفر (عدم ارتباط) تا 1+ (ارتباط کامل) است (سرمد، بازرگان و حجازی، 1386). پایایی یك ابزار عبارت است از درجه ثبات آن در در اندازه‌گیری هر آن‌چه اندازه می‌گیرد (بیابانگرد،1387). در این تحقیق برای تعیین پایایی پرسش‌نامه با تأكید بر همسانی درونی سؤالات، از روش آلفای كرونباخ استفاده شده است كه به‌وسیله نرم‌افزار Spss برای مجموعه سؤالات مربوط به‌هر متغیر محاسبه گردیده است. در عمل برای محاسبه ضریب پایایی از روش آلفای كرونباخ، ابتدا یك نمونه اولیه شامل 20 پرسش‌نامه، پیش‌آزمون گردید، سپس با استفاده از داده‌های به‌دست آمده ضریب آلفای كرونباخ محاسبه شد. برای محاسبه آلفای كرونباخ ابتدا باید واریانس نمره‌های زیرمجموعه سؤال‌های پرسش‌نامه و واریانس كل را محاسبه نمود. سپس با استفاده از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه می‌كنیم.

 = ضریب پایایی كل آزمون

J    = تعداد بخش‌های آزمون

 = واریانس نمرات درهر بخش

 = واریانس نمرات كل آزمون

جدول شماره3-2.ضرایب آلفای كرونباخ